Ποιος δεν ξέρει τον «κεφάλα» της ακτογραμμής; Ποιός δεν τον κυνήγησε ποτέ; Και όμως, ο «κεφάλας» με το μεγάλο κεφάλι, προφανώς έχει και το αντίστοιχο μυαλό μέσα και συχνά αποτελεί ένα ψάρι πρόκληση, ιδιαίτερα δύσκολο να πιαστεί!

Βιολογία και γενικά χαρακτηριστικά

Στην χώρα μας θα βρούμε πολλά ήδη κεφάλων με κύριο εκπρόσωπο τον (Mugil cephalus) "Μουγίλος ο κέφαλος" που ανήκει στην οικογένεια των "μουγιλιδών" (Mugilidae). Ο κέφαλος είναι ψάρι μήκους 30 – 70 εκατοστών. Φέρεται με πολλά ονόματα ανάλογα με την ηλικία και την ποικιλία τους. Όπως στειράδια (έτσι ονομάζονται οι αρσενικοί), μπάφες (οι αυγωμένες θηλυκές), μυξινάρια, χρυσόχρωμοι κ.λπ. Έχουν σταχτομόλυβη ράχη, ασημιές πλευρές και ασημόλευκη κοιλιά με σκούρες καστανόχρωμες πλαϊνές γραμμές από τα θωρακικά πτερύγια μέχρι τη βάση της ουράς. Ειδικά ο χρυσόχρωμος (μυξινάρι) φέρει μια χρυσή κουκκίδα πάνω από τα βραχιακά επικαλύμματα. Γενικά το σώμα τους είναι μακρύ με ράχη λίγο πλατιά σκεπασμένη με μεγάλα λέπια. Το στόμα τους είναι μικρό με πολλά λεπτά δόντια ενώ τα χείλη τους είναι χοντρά και σκληρά. Το κάτω σαγόνι σχηματίζει ένα είδος τριγώνου με το πάνω πολύ χαρακτηριστικό. Φέρει δύο ραχιαία πτερύγια σε απόσταση μεταξύ τους εκ των οποίων το πρώτο φέρει 4 οστέινες άκανθες ενωμένες μεταξύ τους με μεμβράνη. Τα κυριότερα δύο είδη διακρίνονται πολύ εύκολα. 

Ο πλέον συνήθης σταχτής κέφαλος έχει μάτια σκεπασμένα με βλέφαρα κάθετα που αφήνουν λεπτή σχισμάδα στην κόρη του ματιού. Το πέπλο αυτό φτάνει μέχρι το βραχιακό επικάλυμμα. Αντίθετα ο χρυσόχρωμος κέφαλος δεν έχει τέτοιο πέπλο στα μάτια του. Οι κέφαλοι ζουν κατά κοπάδια κυρίως σε ρηχά νερά, μέσα σε λιμάνια, σε λιμνοθάλασσες και καμιά φορά ανηφορίζουν και στα ποτάμια. Κύρια τροφή τους είναι τα μαλάκια, τα μικρά καρκινοειδή και σκουλήκια που βρίσκονται σε φύκια και κοντά σε πέτρες. Άλγη και φυτικοί οργανισμοί συμπληρώνουν την διατροφή τους. Ο κέφαλος φθάνει σε ενηλικίωση στα 6-8 χρόνια και ο χρυσόχρωμος στα 4. Γεννούν στο πέλαγος από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Το κοινό αυγοτάραχο προέρχεται από τις αυγομένες μπάφες, ενώ από τους κέφαλους γίνονται τα περίφημα καπνιστά "νίτικα", που τ΄ όνομά τους φανερώνει την καταγωγή τους από το αινίτικα, δηλαδή την πόλη Αίνο, της Ανατολικής Θράκης. Στις ελληνικές θάλασσες υπάρχουν άφθονοι και κυρίως στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού και του Μεσολογγίου. (Πηγή Wikipedia)

Οι κέφαλοι και το ψάρεμά τους

Στο άκουσμα του ονόματος αυτού του ψαριού, οι παλιοί θα σκεφτούν αμέσως το απίκο, ενώ οι πιο νέοι το «εγγλέζικο» και δικαιολογημένα και οι δύο. Ο κέφαλος ψαρεύεται κυρίως με κάθετες τεχνικές από το λιμάνι και το βράχο, όπως απίκο και εγγλέζικο, ενώ η μόνη τεχνική που τον συλλαμβάνει αποτελεσματικά με ρίψη είναι το πολλάγκιστρο.

Δολώματα και μαλάγρες 

Ο κέφαλος είναι παμφάγο ψάρι και δίνει βάση στην θρεπτικότητα της τροφής. Τροφές με πλούσια θρεπτική αξία, βασισμένες σε ζωικά υλικά, είναι συχνά αποτελεσματικές. Ο κέφαλος θέλει αρκετό δόλωμα και μαλάγρωμα, προκειμένου να μείνει το κοπάδι στα πόδια μας. Στο απίκο, θα εκτιμήσει ιδιαίτερα παραδοσιακά ζυμάρια με… υψηλές θερμίδες, όπως ζύμες με τηγανόλαδα, ψωμιά, τυριά, συχνά τα χαλασμένα δουλεύουν πιο αποτελεσματικά, λιωμένες σαρδέλες και άλλα ψάρια, ψαροτροφές κλπ. θα πρέπει να είναι μαλακό το ζυμάρι μας για να μπορεί να το πιπιλάει μέχρι να φτάσει στην σαλαγκιά ή το αγκίστρι μας.

Στο εγγλέζικο θα αρκεστεί στο κλασσικό bigattini, φτάνει να είναι αρωματισμένο, να έχει τραφεί και αναμιχθεί δηλαδή με κάποια ποιοτική μαλάγρα. Ειδικά σε αυτό το ψάρι, δεν χωράνε μαλάγρες αμφιβόλου ποιότητας. Στο πολλάγκιστρο πάλι, το φρέσκο ψωμί, πατωτό ή αφρό, ανάλογα τις ορέξεις του κέφαλου, έρχεται πρώτο. Οι σαρδέλες, γαύροι και άλλα μαλακά και λιπαρά ψάρια, ακολουθούν πιστά, και τέλος έρχεται οι «καταραμένη» ψαροτροφή. Ο κέφαλος όπως και να έχει, είναι ένα έξυπνο ψάρι με κοφτερό μυαλό, δεν συγχωρεί λάθη και είναι και αρκετά δυνατό. Τέλος αν αλιευτεί σε καθαρά νερά, αποτελεί ένα πολύ νόστιμο ψάρι, με κρέας τρυφερό και νόστιμο.